Ülkemizde arsa düzenlemeleri gerek kanun koyucunun gerekse kontrolsüz göçten kaynaklı olarak tam olarak yapılamamıştır. Söz konusu arsa düzenlemelerinin yapılmaması taşınmazların yol ihtiyaçlarının karşılanmasını engellemiştir. Geçit hakkı davasıyla, ana yola bağlantısı olmayan taşınmazlarda veya var olan yolun ihtiyaca cevap vermediği durumlarda tam bir bedel karşılığında ana yola bağlantı sürekli olarak sağlanmaktadır. Geçit hakkından kaynaklanan davalar uygulamada sıklıkla karşılaşılmaktadır.

Geçit hakkı davası, Türk Medeni Kanunu’nun 747. ve 748. Maddesinde düzenlenmiştir.

Madde 747- Taşınmazından genel yola çıkmak için yeterli geçidi bulunmayan malik, tam bir bedel karşılığında bir geçit hakkı tanınmasını komşularından isteyebilir. Bu hak, ilk önce kendisinden bu geçidin istenmesi önceki mülkiyet ve yol durumuna göre en uygun düşen komşuya karşı ve daha sonra bundan en az zarar görecek olana karşı kullanılır. Zorunlu geçit iki tarafın menfaati gözetilerek belirlenir.

 

Madde 748- Taşınmaz malikinin taşınmazını işletme veya iyileştirme ya da taşınmazı üzerinde yapı yapma amacıyla komşu taşınmaza geçici olarak girme hakkı ile tarla yolu, hayvan sulama yolu, kış geçidi, tomruk kaydırma yolu ve oluğu ve bunlara benzer diğer geçitler özel kanun hükümlerine tâbidir. Özel kanun hükmü yoksa yerel âdet uygulanır. Doğrudan doğruya kanundan kaynaklanan geçit hakları, tapu kütüğüne tescil edilmeksizin doğar. Ancak, bunlardan sürekli nitelikte olanlar beyanlar sütununda gösterilir.

 

Geçit hakkı davasının başlıca şartları şunlardır ;

1. Geçit hakkı sadece tapulu taşınmazlar üzerinde kurulabilir. (Orman arazilerinde geçit hakkı kurulamaz )
2. Yol ihtiyacının zorunlu olması gerekmektedir.
3. Zorunlu olarak geçite katlanmak zorunda kalan taşınmaz malikine taşınmazın değeri oranındaki zararın ödenmesi gerekmektedir.

Geçit hakkı sürekli olarak kurulan bir hak olduğundan dolayı aleyhinde geçit hakkı kurulacak olan taşınmaz malikinin haklarını kısıtladığından dolayı  taşınmazın değeri düşmektedir. İşbu sebepten dolayı iki tarafın menfaatinin gözetilerek geçit hakkı tesis edilmektedir. Bu kapsamda  dava, geçit hakkıyla en az zarar görecek ve ana yol açısından en uygun taşınmaz malikine karşı açılmalıdır. Mahkemece geçit hakkı kurulurken tarafların yararları gözetilmesi ilkesi dikkate alınmaktadır. Geçit hakkı kurulacak en uygun taşınmaz/ taşınmazlar bilirkişilerce tespit edilemektedir.Geçit için 2.5-3 metre genişliğinde bir yolun yeterli olduğu kabul edilmektedir. Zorunlu olarak geçide katlanmak zorunda kalan taşınmaz malikine taşınmazın değeri oranındaki zararın ödenmesiyle geçit hakkı kurulur ve kurulan geçit hakkının Medeni Kanunun 748/3. maddesi uyarınca Tapu Siciline kaydı yapılır. Geçit hakkına ilişkin davalarda yargılama gideri davacıya aittir.

Görevli Mahkeme

Geçit hakkı verilmesi istemli davada görevli mahkeme 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 2. Maddesi uyarınca Asliye Hukuk Mahkemesidir.

Yetkili Mahkeme

Geçit hakkının verilmesi davası tapu kütüğünde değişikliğine neden olan davalardan yani taşınmazın aynine ilişkin davalardan olduğundan dolayı taşınmazın bulunduğu yer mahkemesinde açılmalıdır. Taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi kesin yetkili olup mahkemenin her aşamasında mahkemece de dikkate alınacaktır.

Davacı

Geçit hakkı verilmesi istemli davada davacı , genel yola çıkmak için yeterli veya hiç yolu olmayan kişi yada kişilerdir.

Davalı

Geçit hakkı verilmesi istemli davada davalı, Zorunlu olarak geçite katlanmak zorunda olan taşınmaz veya taşınmazların malikleri aleyhine birlikte açılan kişilerdir. Geçit hakkı mülkiyet ve yol durumu göz önüne alınarak en uygun komşu taşınmaza karşı açılmalıdır. Dolayısıyla davanın açılması sırasında gerek davalılar açısından gerekse taşınmaz maliklerini öngörmek her zaman mümkün olmamaktadır. Davanın açılması sırasında gösterilen davalılar dışında öngörülemeyen ve talep edilen güzergah dışında başka güzergahların üzerinde geçit hakkının kurulması gerektiği durumlarda Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 124.maddesi kapsamında bu güzergah üzerindeki taşınmaz maliklerine karşı da davanın yönetilmesi gerekmektedir.

Sonuç 

Zorunlu geçit hakkı davası teknik hususları da içerdiğinden avukat ile takip edilmesi gerekmektedir.Avukatlık bürosu olarak Geçit Hakkı davalarında Alanya'da hizmet vermekteyiz.